Εκανε ρεμίξ στον άντρα τον πολύτροπο

Του ΒΑΓΓΕΛΗ ΒΑΓΓΕΛΑΤΟΥ

Ο Ζάκαρι Μέισον μπήκε στην ατέλειωτη ουρά δημιουργών που εμπνεύστηκαν από τον Ομηρο -από τον Τζέιμς Τζόις μέχρι τους αδελφούς Κοέν. Και κάθε άλλο παρά αθόρυβα. Η περιβόητη κριτικός των «New York Times», Μισίκο Κακουτάνι, χαρακτήρισε το βιβλίο του «The Lost Books of the Odyssey» (Farrar, Straus & Giroux) ένα «εκθαμβωτικό ντεμπούτο», ένα «μυθιστόρημα μεγαλοφυώς Μπορχεσιανό, πνευματώδες, παιχνιδιάρικο, συγκινητικό και ακούραστα εφευρετικό».

Κάπως έτσι ανακαλύψαμε κι εμείς τον 35χρονο συγγραφέα που κατάφερε να ξεχωρίσει «ξαναγράφοντας» την «Οδύσσεια» και αποδίδοντας 44 διαφορετικές εκδοχές κομματιών του ομηρικού έργου.
Τα «Χαμένα Βιβλία της Οδύσσειας» κυκλοφόρησαν τον Ιανουάριο. Στις σελίδες τους, που είναι μετάφραση ενός υποτιθέμενου προ-ομηρικού πάπυρου, ο Πολύφημος είναι ένας φιλήσυχος απομονωμένος αγρότης που γύρισε στη σπηλιά του για να βρει ένα τσούρμο ξένους πολεμιστές να καταβροχθίζουν τις προμήθειές του. Ο Οδυσσέας δεν γυρίζει σπίτι, γιατί αλλάζει μετά την πτώση της Τροίας ταυτότητα και σαν βάρδος αρχίζει να εξυμνεί τον... εαυτό του. Η Πηνελόπη βαριέται να περιμένει και παντρεύεται έναν μεγαλύτερό της. Τον Αχιλλέα τον δαγκώνει φίδι στη φτέρνα. Ο Οδυσσέας σκοτώνει την Ελένη ή την παντρεύεται ή καταντά τρόφιμος τρελοκομείου.. Τίποτα δεν μένει όπως το ξέρουμε στο ομηρικό σύμπαν.
Ο συγγραφέας είναι ένας 35χρονος προγραμματιστής με ειδικότητα στους αλγόριθμους των μηχανών αναζήτησης, με προϋπηρεσία στο Amazon.com. Τώρα δουλεύει στη Σίλικον Βάλεϊ. Εγραφε μέχρι το 2007 το βιβλίο του ως ψυχαγωγία στον ελεύθερο χρόνο του. Στην κουβέντα μας θυμάται πώς ξεκίνησαν όλα. Ηταν 12 χρόνων και σε ένα μάθημα λογοτεχνίας έπεσε πάνω στην «Οδύσσεια».
«Θυμάμαι ακόμα και τον τρόπο που το κείμενο φαινόταν πάνω στη σελίδα», μας λέει. «Στα 12 σου η "Οδύσσεια" είναι μια άμεση ιστορία περιπέτειας. Ο Οδυσσέας φεύγει από την Τροία, νικάει τα τέρατα, σκοτώνει τους μνηστήρες. Πολύ αργότερα σκέφτηκα τη σχέση του με τις γυναίκες και την εξορία. Και στο βιβλίο μου τον έκανα έναν τολμηρό και κατά συρροή ψεύτη, που πρέπει συνεχώς να επανεφευρίσκει τον εαυτό του».
Γιατί, όμως, διαλέξατε την «Οδύσσεια» σαν βάση για το πρώτο βιβλίο σας;
«Για μένα η "Οδύσσεια" έμοιαζε να έχει ειπωθεί από πολλές φωνές και του Οδυσσέα μία μόνο από αυτές. Το έργο του Ομήρου έμοιαζε να χρειάζεται μια μόνο σπρωξιά ώστε να κομματιαστεί σε ένα μωσαϊκό, όπως το "The Lost Books of the Odyssey". Ταυτόχρονα ο Ομηρος είναι σίγουρα το θεμέλιο της δυτικής λογοτεχνίας. Υπήρχε ένα κομμάτι σε μια ιστορία του Μπόρχες, που με έκανε να δω την "Οδύσσεια" λιγότερο σαν ιστορία και περισσότερο σαν ένα είδος πρωτογενούς ουσίας, που παίρνει συνεχώς νέες φόρμες και μπολιάζει τα βιβλία, που έρχονται ύστερα από αυτή. Το απόσπασμα έλεγε "...του ήρθε επίσης πως οι γενιές των ανδρών, καθ' όλο τον ιστορικό χρόνο, πάντα έλεγαν και ξανάλεγαν δύο ιστορίες -αυτή του χαμένου καραβιού που ψάχνει τη Μεσόγειο για το αγαπημένο νησί και αυτή του θεού που σταυρώθηκε στον Γολγοθά"».
Οι γνώσεις σας στην επιστήμη των υπολογιστών πώς επηρέασε το έργο σας;
«Υπάρχει ένα κεφάλαιο, το "Fragment", η φόρμα του οποίου θα φανεί ιδιαίτερα οικεία στους μαθηματικούς. Με εξαίρεση αυτό, η σχέση του βιβλίου με την επιστήμη των υπολογιστών είναι χαλαρή. Μην ξεχνάμε, όμως, πως τόσο στην επιστημονική έρευνα όσο και στη λογοτεχνία το βασικό ζητούμενο είναι τα νέα και συναρπαστικά μοτίβα».
Πώς φαντάζεστε τον Ομηρο ως άνθρωπο;
«Εσωστρεφή. Τον φαντάζομαι τυφλό, να περνάει τις μέρες του δουλεύοντας ξανά και ξανά τις ιστορίες του, αναπαριστώντας τον πόλεμο και την υποδοχή και την επιστροφή στην πατρίδα, δουλεύοντας την κάθε λέξη ξανά και ξανά, μέχρι η ιστορία να κυλάει σαν νερό. Θα ένιωθε λιγότερο σαν συγγραφέας του έπους και περισσότερο σαν υπηρέτης και φύλακάς του».
Υπάρχει ένα κλειδί, ένα κοινό στοιχείο ή μέθοδος σε όλες τις ιστορίες σας;
«Υπάρχουν πολλά μοτίβα που σχηματίζουν το βιβλίο, αλλά όχι ένα κοινό. Η τέλεια τάξη είναι μπανάλ και βαρετή, το απόλυτο χάος είναι αδιάφορο. Κάπου στο ενδιάμεσο γεννιέται για μένα μια φόρμα που έχει ενδιαφέρον».
Ποια η βασική σας επιρροή στο γράψιμο αυτής της Οδύσσειας;
«Το Oulipo, το εργαστήριο για την εξερεύνηση της διασταύρωσης μαθηματικών και λογοτεχνίας, που δημιουργήθηκε το 1960, και μέλη του, μεταξύ άλλων, ήταν ο Ιταλο Καλβίνο, ο Χάρι Μάθιους, ο Ζορζ Περέκ και ο Ζακ Ρουμπό».
Σε ποιον θα αποδίδατε τον τίτλο του σύγχρονου Ομήρου;
«Δύσκολη ερώτηση. Στον Χόρχε Λουίς Μπόρχες, γιατί ήταν τυφλός και νομίζω πως η δουλειά του θα κρατήσει για πάντα. Και στον Πάτρικ Ο'Μπράιαν για τις διαστάσεις έπους και την υπεροχή των είκοσι μυθιστορημάτων που έγραψε με τις περιπέτειες των Τζακ Ομπρί και Στίβεν Ματούριν στη διάρκεια των ναπολεόντειων πολέμων».
Είχατε πάντα την τάση να αυτοσχεδιάζετε πάνω στους κλασικούς;
«Δεν νομίζω. Ομως, αν και ήθελα αυτή να είναι η τελευταία φορά, βρέθηκα να δουλεύω πάνω στις "Μεταμορφώσεις" του Οβίδιου, με εκπληκτική μάλιστα ταχύτητα, αν σκεφτεί κανείς πόσο μου πήρε να γράψω το "The Lost Books of the Odyssey". Είχα σκεφτεί να το ξαναγράφω το υπόλοιπο της ζωής μου, βασισμένος στη θεωρία πως ένα καλό βιβλίο είναι αποτέλεσμα μιας ζωής».
Πώς θα περιγράφατε το βιβλίο σας;
«Δεν θέλω καθόλου να το κάνω! Κάθε περίληψη που δίνω μοιάζει λάθος, παραπλανητική ή ανεπαρκής. Στα πάρτι συνήθως βάζω το κορίτσι μου να λέει στους άλλους τι αφορά το βιβλίο. Αμα με ζορίσουν πολύ πάντως, λέω πως είναι ένα όνειρο για την "Οδύσσεια"».
Το θεωρείτε μια μεταμοντέρνα εκδοχή του έπους ή ένα γνήσιο δημιούργημα;
«Κάθε βιβλίο είναι φτιαγμένο από όλα τα στοιχεία που υπήρξαν πριν από αυτό. Και αν είναι καλό δημιουργεί κάτι νέο από αυτά. Το χρέος του βιβλίου μου στον Ομηρο είναι προφανές, αλλά χρωστά επίσης πολλά και σε άλλα έργα. Και αν και χρησιμοποιεί υλικό του Ομήρου, καταλήγει πολύ μακριά από αυτόν».
Τελικά τι κάνει μια ιστορία καλή;
«Δεν ξέρω. Αυτό όμως που την κάνει καλογραμμένη είναι λέξεις που αφήνουν μια αίσθηση απαλότητας και, σαν να είναι διάφανες, αφήνουν να αποκαλυφθεί το νόημα από κάτω τους».
Ποιος είναι ο αγαπημένος σας ομηρικός ήρωας;
«Θα διάλεγα το ίδιο το αρχιπέλαγος. Πάντα μου άρεσαν τα νησιά, γιατί είναι αρκετά μικρά ώστε να γίνονται κατανοητά ολόκληρα, σε αντίθεση με τις ηπείρους που μοιάζουν απέραντες και ακατανόητες».
Να περιμένουμε το «The Lost Books of the Odyssey» στα ελληνικά;
«Και σύντομα. Θα είναι ελπίζω ενδιαφέρον για τον μεταφραστή να πάρει ένα βιβλίο γραμμένο στα αγγλικά, που κατάγεται στην ουσία από ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο, και να το αποδώσει σε σύγχρονα ελληνικά». *